مشاهدات اخیر فضا پیمای کاسینی حاکی از آن است که تعدادی از اقمار سیاره زحل در حال شکل دهی حلقه ای جدید می باشند. این اقمار در طی سالیان متوالی هدف اصابت سنگ های آسمانی (ذرات بسیار کوچک) بوده اند،اما از آنجا که این ذرات گرانش لازم برای شکل گیری یکپارچه را نداشته اند در نهایت در اطراف سیاره شناور باقی مانده و حلقه ای جدید را بو جود آورده اند.
دانشمندان مدت ها به دنبال یافتن قمری گم شده در اطراف سیاره زحل بوده اند.در این بین تصاویر ارسالی اخیر فضا پیمای کاسینی آنها را بدان وا داشت تا در اطراف حلقه تازه کشف شده به جستجوی قمری دیگر بپردازند.
در یک فرصت استثنایی هنگامی که خورشید در پس سیاره زحل پنهان شد ، دانشمندان توانستند دو حلقه جدید زحل را کشف نموده و به علاوه از وجود دو حلقه دیگر اطمینان حاصل کنند.ذرات تشکیل دهنده این حلقه با یک یا چند قمر کوچک کما بیش در ارتباط اند و در مداری مشترک به دور سیاره در گردشند این در حالی است که در گذشته دانشمندان تصور می کردند ، قمر جدید در پشت حلقه سوم پنهان شده است.
دکتر جف کویزی متخصص ماموریت کاسینی از مرکز تحقیقاتی ایمز سازمان فضایی ناسا در ایالت کالیفرنیا در این باره می افزاید: درست مانند آن ضرب المثل قدیمی که می گوید هر جا دود هست حتما آتش هم وجود دارد،در سیاره زحل نیز کشف هر حلقه جدید ، بیان گر وجود قمری در اطراف خود می باشد.
در اواسط ماه سپتامبر سال جاری هنگامی که سیاره زحل میان خورشید و فضا پیمای کاسینی قرار گرفت ،تمامی حلقه های این سیاره قابل مشاهد گردید و علاوه بر آن در پدیده ای بی سابقه ذرات بسیار ریز (میکروسکوپی) تشکیل دهنده حلقه نیز پدیدار شدند.در این هنگام حلقه ای جدید و کم سو بین دو قمر ژانوس و اپيمدئوس کشف گردید.یک هفته بعد حلقه بسیار باریک دوم نیز در اطراف مدار قمر کوچک پالین کشف شد.قمر پالین در سال 2004 میلادی توسط فضاپیمای کاسینی کشف شده بود.حلقه های سوم و چهارم نیز در شکاف کاسینی(شکافی بزرگ بین حلقه های اصلی سیاره زحل) قابل مشاهده هستند.لازم به ذکر است که هیچ یک از این حلقه در تصویر ارسالی فضاپیمای ویجر ناسا مشاهده نشده بودند. فضاپیمای کاسینی برای تهیه این تصاویر به مدت 12 ساعت تمام در سایه سیاره زحل قرار داشت.
دکتر جو برنز متخصص تصویر برداری فضاپیمای کاسینی از دانشگاه کرنل ایالت نیو یورک در این باره می افزاید:ما با تمام وجود به جستجوی این اقمار کوچک و گریزان می پردازیم ، با یافتن آنها و آگاهی به نوع ارتباطشان با حلقه ها قادر خواهیم بود به نحوه شکل گیری اقمار و فراتر از آن نحوه شکل گیری سامانه سیاره زحل پی ببریم .
زمانی که فضاپیمای کاسینی در طیف فروسرخ سیاره را مورد بررسی قرار دارد.یکی از حلقه ها در شکاف کاسینی به رنگی غیر عادی و درخشان نمایان شد.درست همانند حلقه های تازه کشف شده F و سایر حلقه های A در شکاف اکنه.
همانطور که پیش از این نیز اشاره شده،اقمار بسیار کوچک سیاره زحل به دلیل عدم وجود گرانش کافی قادر به نگهداری ذرات سست بر روی سطح خود نیستند.زمانی که این اقمار مورد اصابت شهاب ها قرار می گیرند،ذرات از روی سطح آنها پراکنده شده، و در قالب حلقه ای جدید در اطراف اقمار و به دور سیاره شروع به گردش می کنند.
تصاویر هندسی غیر عادی کاسینی بار دیگر تغییر در ماهیت حلقه ها را آشکار نمود.طیف نگار نور مرئی و فرو سرخ فضا پیمای کاسینی رنگ های گوناگونی در حلقه های E و G و نزدیک ترین حلقه به سیاره زحل D به تصویر کشید.این تفاوت ها ناشی از تفاوت ترکیب ذرات سازنده حلقه ها در شکاف کاسینی می باشد.
دکتر مت هدمن متخصص دیگر فضا پیمای کاسینی از دانشگاه کرنل ایالت نیو یورک در این باره می گوید:این ذرات کوچک همانند ادویه غذا می مانند.حتی کوچکترین ذرات نیز می توانند ماهیت حلقه ها را تغییر دهند.گوناگی رنگ حلقه ها نیز گویای این حقیقت است که ذرات بر طبق اندازه دسته بندی شده اند.
حلقه های اصلی زحل رنگی طبیعی دارند، این درحالی است که حلقه های c متمایل به قرمز و حلقه های D و E به کل آبی هستند.ما هنوز نمی دانیم این اختلاف ناشی از تفاوت اندازه ذرات سازنده می باشد و یا نوع ترکیب آن ها.
منبع : nasa/JPL/SSI news Release
نويسنده : اسماعیل مروجی