آنچه که گذشت مهمترین عناوین خبری در سال 1385 زمین از نگاه فضا پیمای کاسینی


زمین از نگاه فضا پیمای کاسینی

در آخرین تصاویر ارسالی فضاپیمای کاسینی ،زمین همچون نقطه آبی کم رنگ در میان حلقه های زحل نمایان گردید. پس از فضاپیمای ویجر 1 این دومین تصویری است که در دور دست های منظومه شمسی از زمین گرفته شده است. 

در سپتامبر(مهر) گذشته سیلی از تصاویر بی نظیر فضاپیمای کاسینی به سوی زمین روانه شد و متعاقب آن دانش ما پیرامون ارباب حلقه های منظومه شمسی،سیاره زحل افزایش یافت، از تعداد اقمار و حلقه های آن گرفته تا نوع ترکیب و مواد سازنده آنها ، بررسی ستارگان در پس زمینه حلقه ها به هنگام اختفا و ده ها داده با ارزش دیگر.

در هفته های اخیر ، شمار زیادی از دانشمندان و زیست اخترشناسان ایالات متحده و سایر کشور های جهان در سومین کارگاه نقطه آبی کم رنگ (Pale Blue Dot)در سالن افلاک نمای آلدر شیکاگو  گرد هم آمدند تا به بررسی تصاویر ارسالی فضاپیمای کاسینی از زمین و جستجوی حیات در سیارات فرا خورشیدی بپردازند.یکی از مهم ترین اهداف این نشست، تهیه تصویر(نقاط آبی کم رنگ) از سیارات فرا خورشیدی است که در آنها حیات وجود دارد، درست مانند تصاویر فضاپیمای کاسینی از زمین.

 

اما در این بین پرسشی اساسی مطرح است؛ "اگر دانشمندان موفق شدند چنین تصاویری تهیه کنند، چگونه می توان تشخیص داد که آیا در این سیارات حیاتی وجود دارد یا خیر؟"

 دکتر وس تروب از آزمایشگاه موتور های پیشران سازمان فضایی ناسا در این باره می گوید: اگر ما بتوانیم چنین تصویری از سیاره ای در فراسوی خورشید بدست آوریم، رنگ آبی علاوه بر این که بیان گر وجود جو است می تواند نشانی از وجود حیات در این سیاره نیز باشد.

در منظومه شمسی زمین تنها سیاره ای است که همچون نقطه آبی کم رنگ در پهنه بی کران فضا می درخشد.دلیل آبی بودن زمین نیز ، پخش شدن این رنگ توسط جو سیاره است.

  

 

زمین همچون نقطه ای آبی از دید فضاپیمای کاسینی(برای مشاهده تصویر با وضوح بالا کلیک کنید)

 

در این بین رنگ ها فقط به عنوان یک راهنما عمل می کنند.به بیان دیگر یک سیاره می تواند جو داشته باشد بدون اینکه آبی باشد.برای نمونه مریخ هم دارای جوی نسبتا نازک قرمز رنگ است.

در این بین زیست اخترشناسان برای تصمیم گیری نهایی پیرامون احتمال وجود حیات در یک سیاره و یا قابل سکونت بودن آن نیازمند اطلاعات بیشتری هستند.آنها امیدوارند با بهره گیری از داده های تصویری و طیفی( هر مولکول در طیف طول موج خاصی تابش می کند)، نسل آتی کاوشگر های سیارات زمین مانند، اطلاعات لازم را بدست آورند.

 

یکی دیگر از روش های تعیین احتمال وجود و یا عدم وجود حیات در یک سیاره بررسی و سنجش میزان دی اکسید کربن و بخار آب و متعاقب آن یافتن پاسخی برای این سوال که " آیا در این سیاره جو و یا اقیانوسی وجود دارد؟" وجود جو علاوه بر تولید هوا ، هم چون پوششی سیاره را گرم نگاه داشته و آن را در مقابل امواج مضر فرابنفش و پرتو های کیهانی محافظت می کند.این در حالی است که اقیانوس ها در متعادل نگاه داشتن دمای سیاره و همچنین تولید آب مایع (به عنوان عاملی حیاتی)، نقشی اساسی دارند.

 

وجود سایر مولکول ها مانند اکسیژن متان و ازن، گویای این حقیقت اند که حیات هم اکنون در سیاره شکل گرفته است.در زمین اکسیژن و متان به ترتیب توسط گیاهان و موجودات میکرونی تولید می شوند.این گاز ها به خودی خود مدت زیادی دوام نمی آورند و همواره باید  توسط موجودات زنده تولید گردند.این امر خود دال بر وجود عامل حیات در سیاراتی است که این گونه گاز ها در آنها یافت می شود.البته این عامل نسبی است؛ برای نمونه در جو تیتان، قمر سیاره زحل میزان زیادی گاز متان وجود دارد در حالی که تا کنون اثری از حیات در آن یافت نشده است.

  

 

زمین از دید فضاپیمای ویجر 1 در فاصله ای نزدیک به 6.5 میلیارد کیلومتر(برای مشاهده تصویر با وضوح بالا کلیک کنید )

 

 

به عقیده دانشمندان اکسیژن در مقایسه با متان،عاملی مطمئن تر است.دکتر ویکتوریا میدوز از مرکز علمی اسپیتزر ناسا در این باره می افزاید: اگر میزان زیادی از هر دو گاز با هم کشف گردند،بهتر از یافتن یکی از آنها است.برای نمونه وقتی ما کربن دی اکسید، اکسیژن،بخار آب و متان را به یک باره در سیاره ای بیابیم، بدون شک به زمینی دیگر نگریسته ایم.

 لازم به ذکر است که وجود هر مولکول نشانه خوبی برای حیات نیست، مثلا مقدار زیاد ايندريد سولفورو (گاز سنگينی‌ به فرمول‌SO2) نشان گر سیاره ای خشک و مرده است.این ماده شیمیایی در آب های اقیانوس حل می شود، پس اگر در سیاره ای مقدار زیادی از این ماده یافت شد،به آسانی در می یابیم که آب به میزان کافی در سیاره وجود ندارد. زهره با جو بسیار ضخیم خود( متشکل از کربن دی اکسید و سولفور ) نمونه ای از این سیارات است.

 

زیست اخترشناسان بر این باورند که با برسی تغییرات رنگ یک سیاره در طیف فرو سرخ در بازه زمانی نسبتا طولانی ، می توان به وجود حیات در سیاره پی برد.در زمین اغلب این دگرگونی ها حاصل تغییرات آب و هوایی، تمدن، اقلیم و... می باشد. 

میدوز در پایان خاطر نشان کرد که وقتی به جستجوی حیات در سیارات فرا خورشیدی می پردازیم ،باید منتظر پدیده های پیش بینی نشده ای باشیم، زیرا سیارات در گذر  از مراحل پیچیده تکامل، تغییرات فراوانی یافته اند.تحقیقات اخیر حاکی از آنند که سیارات بسیار با هم متفاوتند.این موضوع زمانی اهمیت می یابد که ما در راستای کاوش های خود برای سیارات گوناگون روبرو هستیم و شاید این شانس را داشته باشیم تا به جستجوی دنیا های بیگانه نیز بپردازیم.

 

زمين ما كه روزی مركز عالم تصور می شده امروزه  همچون جواهر آبی رنگ كوچکی در فضای بيكران قوطه ور است.

  

  منبع : nasa Mission news

  نويسنده  : اسماعیل مروجی