خلاصه : رفتن به فضا يكي از آرمان‌هاي بشري بوده است و امروزه دانش بشري اين امكان را براي او فراهم كرده كه به اين آرزوي ديرين خود برسد. گرچه اين آرزو جز براي چندصد نفر دانشمند و فضانورد و تعداد انگشت‌شماري از افراد ثروتمند بلندپرواز محقق نشده است، ولي بي‌شك روزي خواهد رسيد كه سفر به فضا مانند بسياري از فعاليت‌هاي روزانه بشر با زندگي او عجين شود.طبق تعريف، پرواز فضايي سرنشين‌دار پروازي است كه حامل انسان باشد و تا مرز فضا
(طبق تعريف هاي انجام گرفته براي آن) پيش رود.
فهرست:
1 مقدمه
2 فضانورد كيست؟
3 پرواز فضايي سرنشين‌دار
4 چگونگي پرواز سرنشين‌دار
5 چگونگي فضانورد شدن
6 كشورهاي صاحب فناوري پرواز فضايي سرنشين‌دار
7 تاريخچه پروازهاي فضايي سرنشين‌دار
7-1 تعداد سفرهاي فضايي سرنشين‌دار تا به امروز
8 برنامه اينتركاسموس
9 شهرك ستارگان
10 فعاليت‌هاي انجام‌شده در توسعه پروازهاي عمومي
11 پروازهاي فضايي سرنشين‌دار تجاري
12 گردشگري فضايي
13 نخستين گردشگران فضايي جهان
14 شرايط فيزيكي و بدني در فضا
15 قوانين مدون شده پروازهاي تجاري سرنشين‌دار
|
مقدمه
|
پنجاه سال از آتش موشك حامل اولين ماهواره ساخت بشر به سوي فضا مي‌گذرد. هم‌اكنون پس از گذشت اين نيم‌قرن كه در طول تاريخ پيدايش بشر بي‌نظير بوده، شركت‌هاي خصوصي گوناگوني در سراسر دنيا مشغول ساختن فضاپيماهاي خود هستند.
رفتن به فضا يكي از آرمان‌هاي بشري بوده است و امروزه دانش بشري اين امكان را براي او فراهم كرده كه به اين آرزوي ديرين خود برسد. گرچه اين آرزو جز براي چندصد نفر دانشمند و فضانورد و تعداد انگشت‌شماري از افراد ثروتمند بلندپرواز محقق نشده است، ولي بي‌شك روزي خواهد رسيد كه سفر به فضا مانند بسياري از فعاليت‌هاي روزانه بشر با زندگي او عجين شود. روزي كه چارلز ليندبرگ، در سال 1927، اولين پرواز هوايي غيرنظامي طولاني را، با هواپيماي تك‌موتوره تك‌سرنشين كوچك خود با طي مسير پاريس تا نيويورك انجام داد، كمتر كسي پيش‌بيني مي‌كرد كه صنعت هوانوردي روزي به اندازه‌اي پيشرفت كند كه به صنعتي غول‌پيكر و چندين ميليارد دلاري در جهان تبديل شود كه تمامي كشورها از مزاياي آن بهره‌مند شوند. بنابراين مي‌توان اميدوار بود روزي برسد كه مسافرت فضايي نيز در سراسر دنيا به همين سادگي انجام پذير شود.
بايد بدانيم مسافرت فضايي نوش‌داروي مناسبي براي همه بيماران جهان مدرن نيست، اما مي‌تواند به بهبود وضعيت سياره زمين كمك كند. زمين محبوب ما رنجور است. مردم بايد بياموزند و فراموش نكنند كه هر آنچه روي مي‌دهد در نزديكي آنهاست و هر آنچه كه انجام مي‌دهند حتي در دورترين نقاط زمين داراي اثر است. بسياري از فضانوردان كه امكان ديدن زمين از فضا را داشته‌اند، اظهار كرده‌اند كه ديدگاه آنان نسبت به جهان پيرامون خود به علت اين تجربه، تغيير كرده است. آنها نسبت به موضوع سياره زمين بسيار بيشتر از منافع ملي حساسيت نشان مي‌دهند. اكنون به تحقيقات فضايي به عنوان ابزاري براي حل مشكلات بشر در زمين نگريسته مي‌شود. بنابراين، هنگامي كه سفر انسان به فضا در زمره فعاليت‌هاي روزانه او قرار گيرد مي‌توان انتظار داشت كه وضعيت سياره زمين در حال بهترشدن است.
|
|
فضانورد كيست؟
|
|
|
فضانورد در تلفظ انگليسي [استرونات] و در تلفظ روسي [كاسمونات] خوانده مي‌شود. تعاريف كم و بيش متفاوتي از فضانورد ارائه شده است. در بعضي از اين تعاريف فضانورد كسي است كه طي برنامه پرواز فضايي سرنشين‌دار، براي فرماندهي، خلباني يا ارائه خدمت به عنوان يكي از اعضاي خدمه فضاپيما آموزش ديده است. در روسيه، زماني كسي فضانورد محسوب مي‌شود كه پس از دريافت آموزش‌هاي لازم به فضا سفر كند و بازگردد. اگرچه كلمه فضانورد غالباً به صورت خاص براي حرفه‌اي‌هاي پرواز فضايي به كار مي‌رود اما گاهي به هر كسي كه به فضا سفر كرده باشد اعم از دانشمند، فرد سياسي، خبرنگار يا گردشگر نيز اتلاق مي‌شود.
در خصوص ارتفاع پرواز يا مرز فضا براي فضانورد شدن نيز معيارهاي متفاوتي وجود دارد. در ايالات متحده كسي (اعم از فضانوردان متخصص، نظامي يا تجاري) كه به بالاي 80 كيلومتر (50 مايل) پرواز كرده باشد را فضانورد مي‌گويند. فدراسيون بين‌المللي هوانوردي پرواز به ارتفاع 100 كيلومتري (62 مايلي) را به عنوان ملاك فضانورد شدن قرار داده است.
بر اساس قوانين اين فدراسيون، همچنين، شخصي كه پرواز فضايي را انجام مي‌دهد بايد دوباره با فضاپيما (يا كپسول فضايي) روي زمين فرود آيد يا به عبارتي پرواز فضايي را به طور كامل به اتمام برساند تا فضانورد محسوب شود. طبق اين تعريف پريدن فضانورد با چتر از درون فضاپيما در هنگام فرود (مانند فرود گاكارين) پذيرفته نيست.
با انجام پروازهاي فضايي خصوصي و تجاري در چند سال اخير، سازمان‌هاي فضايي ايالات متحده و روسيه براي متمايز كردن اين فضانوردان از فضانوردان حرفه‌اي كه توسط اين سازمان‌ها تربيت و به فضا فرستاده مي‌شوند، عبارت شركت كننده در پرواز فضايي را به كار مي‌برند.
|
|
|
پرواز فضايي سرنشين‌دار
از سال 1957 كه اتحاد جماهير شوروي اولين ماهواره ساخت بشر را در مدار قرار داد، همه ساله پروازهايي به فضا انجام شده است. در بيشتر اين پروازها، محموله‌اي در مدار زمين قرار گرفته است و در تعدادي از آنها، محموله‌اي به سوي ساير اجرام منظومه شمسي و ديگر نقاط عالم هستي فرستاده شده است. اين محموله‌ها اغلب ماهواره‌هايي با كاربردهاي گوناگون و يا كاوشگرهاي بي‌سرنشين بوده‌اند.
چنانچه در پرواز فضايي، محموله و يا بخشي از آن انسان باشد يا به عبارتي فضاپيما حامل انسان باشد، پرواز فضايي، سرنشين‌دار خوانده مي‌شود. به بيان ديگر پرواز فضايي سرنشين‌دار پروازي است كه حامل انسان باشد و تا مرز فضا (طبق تعريف‌هاي بالا) پيش رود. اين پرواز با پرواز كاوشگرهاي بي‌سرنشين و يا ارسال ماهواره‌ها متفاوت است.
پروازهاي فضايي سرنشين‌دار نيز مانند پرتاب‌هاي تجاري مي‌تواند در ازاي دريافت وجه صورت گيرد.
|
|
چگونگي پرواز سرنشين‌دار
|
پرواز فضايي سرنشين‌دار به دو صورت مي‌تواند انجام پذيرد:
- [پرواز زيرمداري]
- [پرواز مداري]
در پرواز زيرمداري فضاپيما تا ارتفاع 100 كيلومتري (62 مايلي) بالا مي‌رود و روي كمان عريضي از زمين پرواز مي‌كند و به زمين بازمي‌گردد. شكل مسير شبيه مسير سنگي است كه به هوا پرتاب مي‌شود.
مسير پروازي راكت‌هاي كاوش نيز به همين صورت است. سرعت رسيدن به ارتفاع صد كيلومتري نزديك به يك كيلومتر بر ثانيه است. در بالاي كمان مسير به مدت چند دقيقه حالت بي‌وزني احساس مي‌شود و در همان جا منظره غول‌آسايي از زمين قابل مشاهده است.
در پرواز مداري، فضاپيما در مدار زمين قرار مي‌گيرد. براي رسيدن به مدارهاي پاييني زمين سرعتي نزديك به كيلومتر بر ثانيه 8/7 نياز است. زماني كه فضاپيما در اين مدارها قرار گيرد، هر 90 دقيقه يك‌بار به دور زمين خواهد چرخيد. همچنين فرصت كافي براي ديدن زمين و تجربه حالت بي‌وزني وجود خواهد داشت.
در اين نوع از پرواز سرنشين‌دار، فضانوردان يا مسافران فضايي هم مي‌توانند تمام مدت در فضاپيما باقي بمانند و هم مي‌توانند وارد تسهيلات مداري مانند ايستگاه‌هاي فضايي شوند. اين نوع پرواز مداري شكل متداول‌تري دارد.
هم‌اكنون تنها سازه مداري موجود، ايستگاه بين‌المللي فضايي است كه پذيراي فضانوردان اعم از دانشمندان، پژوهشگران و گردشگران است. ساخت اين ايستگاه تقريباً به پايان رسيده است و تمام مدول‌هاي آن پرتاب و نصب شده‌اند. ساخت اين ايستگاه نيز با انجام ماموريت‌هاي سرنشين‌دار انجام پذيرفته است.
|
|
|
|
|
پرواز زيرمداري در مقايسه با پرواز مداري
|
|
|
|
چگونگي فضانورد شدن
در ابتداي شكل‌گيري پروازهاي فضايي سرنشين‌دار، بيشتر فضانوردان را خلبانان نيروي هوايي و يا نظاميان تشكيل مي‌دادند. هم‌اكنون اين قضيه شكل ديگري به خود گرفته است. هر كشور هر فردي را كه با توجه به ملاك‌هاي و معيارهاي خاص خود واجد صلاحيت براي فضانورد شدن بداند مي‌تواند براي فضانوردي تربيت كند.
روسيه براي تربيت فضانوردان شهركي تاسيس كرده است كه فضانوردان در آن آموزش‌هاي لازم را دريافت مي‌كنند و آزمايش‌هاي متفاوت را مي‌گذرانند براي پرواز فضايي آماده شوند. اين شهرك كه [شهرك ستارگان] نام دارد در نزديكي مسكو واقع شده است و سازمان فضايي روسيه از آن براي تربيت فضانوردان تجاري و يا فضانوردان ساير كشورها نيز بهره مي‌گيرد.
ايالات متحده براي تربيت فضانوردان خود مراكز آموزشي مجزايي وابسته به سازمان فضايي اين كشور، ناسا، دارد كه در آن افرادي كه تمايل به فضانورد شدن دارند و از نظر روحي، جسمي و تحصيلي واجد شرايط شناخته شوند چند سال به صورت شبانه‌روزي در اين مراكز آموزش مي‌بينند. در حال حاضر اكثر منتخبين فضانوردي از بين افرادي كه تحصيلات دانشگاهي دارند برگزيده مي‌شوند.
|
|
|
فضانوردان در ايستگاه فضايي بين‌المللي
|
آموزش افراد در اين مراكز متفاوت است. گروهي براي هدايت فضاپيما آموزش مي‌بينند. اين افراد اغلب تحصيل‌كرده‌هاي يكي از رشته‌هاي مهندسي هستند و در نهايت خلبان يا فرمانده فضاپيما مي‌شوند. گروهي ديگر كه به متخصصين پرواز معروفند، بيشتر در رشته‌هاي طبيعي مانند زيست‌شناسي، شيمي و بيوشيمي، پزشكي و رشته‌هايي از اين قبيل تحصيل كرده‌اند و براي انجام پژوهش‌هايي در خصوص رشته تحصيلي خود در فضا و يا آزمايش‌هاي مشابه آموزش مي‌بينند. اين افراد بايد كار با دستگاه‌ها موجود در ايستگاه فضايي و ساير تجهيزاتي كه براي هدايت و انجام آزمايش‌ها و پژوهش‌هاي خاص به ايستگاه حمل مي‌شود را به طور كامل بياموزند. گروهي از متخصصين پرواز، تكنسين‌هاي فني هستند و امور فني و مهندسي ايستگاه را هدايت مي‌كنند. اين افراد در ساخت و تكميل ايستگاه فضايي نقش موثري دارند.
آموختن انجام امور روزمره در فضا، علاوه بر انجام كارهايي مانند نحوه داخل و خارج شدن صحيح از فضاپيما، راه‌پيمايي در خلاء، استفاده از دستگاه‌هاي ورزشي و ساير دستگاه‌هايي كه كاربرد عمومي‌تري در فضا پيدا مي‌كند، از جمله آموزش‌هايي است كه تمامي فضانوردان با هر تخصص و با هر هدفي كه به فضا مي‌روند اعم از خلبان، دانشمند و يا گردشگر بايد به طور كامل در مراكز آموزش فضانوردي بياموزند.
|
|
كشورهاي صاحب فناوري پرواز فضايي سرنشين‌دار
تاكنون تنها سه كشور روسيه، ايالات متحده امريكا و چين قادر به انجام پرواز فضايي شده‌اند. در حقيقت تنها اين سه كشور فناوري فرستادن انسان به فضا را دارند. ساير كشورهايي كه فضانورد به فضا فرستاده‌اند با همكاري يكي از اين سه كشور بوده است. فضاپيماهاي عملياتي كنوني براي انجام پروازهاي فضايي سرنشين‌دار سه فضاپيماي سايوز (روسيه)، شاتل فضايي (ايالات متحده) و شنژو (چين) است. در اين بين، فضاپيماي سايوز بيشترين تعداد پروازهاي فضايي و كمترين سانحه را به خود اختصاص داده است. فضاپيماي شنژو تاكنون تنها دو پرواز داشته است.
|
|
تاريخچه پروازهاي فضايي سرنشين‌دار
تا فوريه 2008، 262 پرواز فضايي سرنشين‌دار به صد كيلومتري زمين و بالاتر از آن انجام گرفته كه 254 مورد با موفقيت به مدار انجام شده است. 24 نفر نيز پرواز زيرمداري انجام داده‌اند.
|
|
|
|
كريستر فاگلسنگ، اولين فضانورد سوئد و اولين فضانورد اروپاي شمالي، پرواز در دسامبر 2006
|
|
|
تا به امروز، نزديك به 500 فضانورد حرفه‌اي تربيت شده‌اند. مسافران فضا، بيش از 30.000 نفر-روز (چيزي نزديك به 82 سال) را در فضا گذرانده‌اند كه از اين ميزان 100 نفر-روز در راه‌پيمايي فضايي سپري شده است.
اولين انساني كه از اين كره خاكي به فضا رفت، يوري گاگارين، فضانورد اتحاد جماهير شوروي بود كه در 12 آوريل 1961 با كپسول فضايي ووستوك پروازي 108 دقيقه‌اي به دور زمين انجام داد. مه همان سال، امريكا نيز اولين فضانوردش را با نام آلن شپرد به فضا فرستاد، با اين تفاوت كه پرواز او زيرمداري بود.
دو سال بعد از پرواز گاگارين، در ژوئن 1963، روسيه اولين زن را نيز با نام والنتينا تروشكوا به فضا فرستاد. اين در حالي است كه اولين زن فضانورد امريكايي درست بيست سال پس از تروشكوا، در ژوئن 1983 به فضا پرواز كرد. اولين امريكايي كه به مدار زمين سفر كرد، سناتور جان گلن بود كه در فوريه 1962 اين پرواز را به انجام رساند.
با توسعه فضاپيماها و پرتاب‌كننده‌ها، پروازهاي فضايي سرنشين‌دار پيشرفت بيشتري پيدا كردند. سال 1968، ايالات متحده امريكا در ماموريت آپولو8، اولين پرواز به مدار ماه را به انجام رساند. اين ماموريت حامل ويليام اندرس اولين فضانورد متولد آسيا (هنگ كنگ) بود. چندي بعد در ماموريت آپولو 11، در 20 ژوئن 1969 نيل آرمسترانگ قدم بر سطح ماه نهاد.
در 14 مارس 1995 يك فضانورد امريكايي براي اولين بار با فضاپيمايي روسي به فضا رفت. در اكتبر 2003 چين اولين فضانوردش را با فضاپيماي سرنشين‌دار بومي خود، شنژو 5، به فضا فرستاد. دومين پرواز سرنشين‌دار در اكتبر 2005 با شنژوي6 انجام شد. اين پرواز حامل دو فضانورد چيني بود و 5 روز به طول انجاميد.
|
ركورد طولاني‌مدت‌ترين اقامت در فضا را والري پولياكوف روسي با 437 روز و 17 ساعت و 58 دقيقه (پرتاب در 8 ژانويه 1994 و فرود در 22 مارس 1995) در دست دارد. سرگئي كريكاليوف، ديگر فضانورد روسي نيز با سپري كردن مجموعاً 803 روز و 9 ساعت (طي چند مأموريت فضايي) ركورددار بيشترين اقامت در فضا است.
نام نخستين فضانوردان كشورهايي كه تاكنون فضانورد بومي داشته‌اند به همراه تاريخ پرواز و نام ماموريت آنها در جدول 1 آمده است. در اين جدول، اس‌تي‌اس مشخص كننده ماموريت شاتل فضايي ايالات متحده است.
جدول 1: نخستين فضانوردان كشورهاي جهان
|
تاريخ
|
ماموريت
|
فضانورد
|
كشور
|
|
دهه 1960
|
|
آوريل 1961
|
ووستوك 1
|
يوري گاگارين
|
اتحاد جماهير شوروي
|
|
مه 1961
|
ام‌آر-3
|
آلن شپرد
|
ايالات متحده امريكا
|
|
دهه 1970
|
|
مارس 1978
|
سايوز 28
|
ولاديمهر رمك
|
چكسلواكي
|
|
ژوئن 1978
|
سايوز 30
|
مهروسلاو هرماسزوسكي
|
لهستان
|
|
اوت 1978
|
سايوز 31
|
زيگموند يان
|
آلمان شرقي
|
|
آوريل 1979
|
سايوز 33
|
گئورگي ايوانف
|
بلغارستان
|
|
دهه 1980
|
|
مه 1980
|
سايوز 36
|
برتالان فاركاس
|
مجارستان
|
|
ژوئيه 1980
|
سايوز 37
|
فام توآن
|
ويتنام
|
|
سپتامبر 1980
|
سايوز 38
|
آرنالدو تمهو مندز
|
كوبا
|
|
مارس 1981
|
سايوز 39
|
ژوگدردمهدين گوراشا
|
مغولستان
|
|
مه 1981
|
سايوز 40
|
دومهترو پراناريو
|
روماني
|
|
ژوئن 1982
|
سايوز تي-6
|
جين لوپ كريتين
|
فرانسه
|
|
نوامبر 1983
|
اس‌تي‌اس-9
|
اولف مربولد
|
آلمان غربي
|
|
آوريل 1984
|
سايوز تي-11
|
راكش شارما
|
هند
|
|
اكتبر 1984
|
اس‌تي‌اس-41-جي
|
مارك گارنيو
|
كانادا
|
|
ژوئن 1985
|
اس‌تي‌اس-51-جي
|
سلمان السعود
|
عربستان سعودي
|
|
اكتبر 1985
|
اس‌تي‌اس-61-آ
|
ووبو اوكلز
|
هلند
|
|
نوامبر 1985
|
اس‌تی‌اس-61-بي
|
رادولفو نري ولا
|
مكزيك
|
|
ژوئيه 1987
|
سايوز تي‌ام-3
|
محمد فريس
|
سوريه
|
|
اوت 1988
|
سايوز تي‌ام-6
|
عبدالاحد محمند
|
افغانستان
|
|
دهه 1990
|
|
دسامبر 1990
|
سايوز تي‌ام-11
|
تويوهيرو آكي‌ياما
|
ژاپن
|
|
مه 1991
|
سايوز تي‌ام-12
|
هلن شارمن
|
انگلستان
|
|
اكتبر 1991
|
سايوز تي‌ام-13
|
فرانتس ويه‌بوك
|
اتريش
|
|
مارس 1992
|
سايوز تي‌ام-14
|
الكساندر كالري؛ الكساندر ويكتورنكو
|
روسيه
|
|
مارس 1992
|
اس‌تي‌اس-45
|
ديرك فريموت
|
بلژيك
|
|
ژوئيه 1992
|
اس‌تي‌اس-46
|
فرانكو مالربا
|
ايتاليا
|
|
ژوئيه 1992
|
اس‌تي‌اس-46
|
كلود نيكولير
|
سوئيس
|
|
ژوئيه 1994
|
سايوز تي‌ام-19
|
تالگات موسابايف
|
قزاقستان
|
|
نوامبر 1997
|
اس‌تي‌اس-87
|
لئونيد كادنيوك
|
اوكراين
|
|
اكتبر 1998
|
اس‌تي‌اس-95
|
پدرو داكو
|
اسپانيا
|
|
فوريه 1999
|
سايوز تي‌ام-29
|
ايوان بلا
|
اسلواكي
|
|
دهه نخست قرن 21
|
|
آوريل 2002
|
سايوز تي‌ام-34
|
مارك شاتل وورث
|
افريقاي جنوبي
|
|
ژانويه 2003
|
اس‌تي‌اس-107
|
ايلان رامون
|
رژيم صهيونيستي
|
|
اكتبر 2003
|
شنژو 5
|
يانگ ليوي
|
چين
|
|
مارس 2006
|
سايوز تي‌ام‌آ-8
|
ماركوس پونتس
|
برزيل
|
|
سپتامبر 2006
|
سايوز تي‌ام‌آ-9
|
انوشه انصاري
|
ايران
|
|
دسامبر 2006
|
اس‌تي‌اس-116
|
كريستر فاگلسنگ
|
سوئد
|
|
اكتبر 2007
|
سايوز تي‌ام‌آ-11
|
شيخ مظفر شكور
|
مالزي
|
|
آوريل 2008
|
سايوز تي‌ام‌آ-12
|
يي سو-يون
|
كره جنوبي
|
در خصوص اين جدول ذكر چند نكته ضروري به نظر مي‌رسد:
در سال 1991 اتحاد جماهير شوروي به 15 جمهوري مستقل تجزيه شد. كالري و ويكتورنكو اولين شهروندان روسيه بودند كه پس از تجزيه شوروي از روسيه به فضا سفر كردند. در سال 1993 نيز كشور چكسلواكي به جمهوري چك و اسلواكي تجزيه شد و ايوان بلا به عنوان شهروند كشور اسلواكي به فضا رفت.
اولين فضانورد رژيم صهيونيستي در راه بازگشت در اثر انفجار شاتل كلمبيا به همراه شش سرنشين ديگر اين فضاپيما جان باخت و به دليل اينكه به زمين ننشست طبق قوانين فدراسيون هوانوردي بين‌المللي پرواز فضايي را به طور كامل به انجام نرساند.
خانم انصاري اگرچه مطابق قوانين جمهوري اسلامي ايران يك شهروند ايراني محسوب مي‌شود، اما به دليل اينكه وي شهروند ايالات متحده نيز هست، در هنگام سفر فضايي خود توسط دولت‌هاي روسيه و ايالات متحده از استفاده از سمبل‌هاي ايراني-اسلامي (كلمه الله در پرچم) منع شد.
|
|
تعداد سفرهاي فضايي سرنشين‌دار تا به امروز
از سال 1961، با انجام اولين ماموريت سرنشين‌دار فضايي، اين ماموريت‌ها سال به سال توسعه بيشتري پيدا كرده است. در جدول زير تعداد ماموريت‌هاي سرنشين‌دار از سال 1961 تا سال 2007 ديده مي‌شود.
جدول 2: تعداد سفرهاي فضايي سرنشين‌دار به تفكيك سال
|
تعداد سفرهاي فضايي سرنشين‌دار
|
سال
|
تعداد سفرهاي فضايي سرنشين‌دار
|
سال
|
|
5
|
1962
|
4
|
1961
|
|
1
|
1964
|
5
|
1963
|
|
5
|
1966
|
6
|
1965
|
|
3
|
1968
|
1
|
1967
|
|
2
|
1970
|
9
|
1969
|
|
2
|
1972
|
4
|
1971
|
|
3
|
1974
|
5
|
1973
|
|
3
|
1976
|
5
|
1975
|
|
5
|
1978
|
3
|
1977
|
|
6
|
1980
|
2
|
1979
|
|
6
|
1982
|
5
|
1981
|
|
8
|
1984
|
7
|
1983
|
|
3
|
1986
|
11
|
1985
|
|
5
|
1988
|
3
|
1987
|
|
9
|
1990
|
6
|
1989
|
|
10
|
1992
|
8
|
1991
|
|
10
|
1994
|
9
|
1993
|
|
9
|
1996
|
9
|
1995
|
|
7
|
1998
|
10
|
1997
|
|
7
|
2000
|
4
|
1999
|
|
8
|
2002
|
7
|
2001
|
|
5
|
2004
|
4
|
2003
|
|
5
|
2006
|
4
|
2005
|
|
4 (تا آخر مه)
|
2008
|
5
|
2007
|
در سال 2003، چين براي اولين بار به عنوان كشور ديگري غير از ايالات متحده امريكا و روسيه ماموريت فضايي سرنشين‌دار انجام داد. در سال 2004 نيز، سه ماموريت از پنج ماموريت سرنشين‌دار انجام شده خصوصي بود كه فضاپيماي خصوصي اسپيس‌شيپ1 آن را به انجام رساند.
|
|
برنامه اينتركاسموس
برنامه [اينتركاسموس] برنامه‌اي است كه شوروي سابق براي ارسال فضانورد از ساير كشورهاي سوسياليستي تعريف كرد. اين برنامه اين امكان را براي ساير كشورهاي سوسياليستي فراهم مي‌آورد كه فضانوردان خود را در برنامه‌هاي فضايي اتحاد جماهير شوروي شركت دهند. بخش عمده اين برنامه مربوط به برنامه‌هاي فضايي سرنشين‌دار بود، ولي پرتاب ماهواره‌ها و انجام ماموريت‌هاي بي‌سرنشين نيز بخشي از اين برنامه را تشكيل مي‌داد.
اولين فردي كه در اين برنامه شركت كرد ولاديمير رمك، فضانوردي از جمهوري چك بود. به اين ترتيب او اولين فرد غير روسي شد كه با فضاپيمايي روسي به فضا رفت. وي همچنين اولين فضانورد غير امريكايي و غير روسي نيز محسوب مي‌شود. اولين فضانورد آسيا نيز در همين برنامه در ژوئيه 1980، از ويتنام به فضا رفت.
نام فضانورداني كه در برنامه اينتركاسموس به فضا سفر كرده‌اند به همراه تاريخ پرواز و نام ماموريت‌شان در جدول زير آمده است.
جدول 3: فضانوردان شركت‌كننده در برنامه اينتركاسموس
|
مأموريت
|
كشور
|
نام فضانورد
|
تاريخ
|
|
سايوز 28
|
چكسلواكي
|
ولاديمير رمك
|
3 فوريه 1978
|
|
سايوز 30
|
لهستان
|
ميروسلاو هرماسزوسكي
|
27 ژوئن 1978
|
|
سايوز 31
|
آلمان شرقي
|
زيگموند يان
|
26 اوت 1978
|
|
سايوز 31
|
بلغارستان
|
گئورگي ايوانف
|
10 آوريل 1979
|
|
سايوز 36
|
مجارستان
|
برتالان فاركاس
|
26 مه 1980
|
|
سايوز 37
|
ويتنام
|
توآن پام
|
23 ژوئيه 1980
|
|
سايوز 38
|
كوبا
|
آرنالدو تامايو مندز
|
18 سپتامبر 1980
|
|
سايوز 39
|
مغولستان
|
ژوگدردميديان گوراشا
|
23 مارس 1981
|
|
سايوز 40
|
روماني
|
دوميترو پروناريو
|
14 مه 1981
|
|
سايوز تي-6
|
فرانسه
|
جين لوپ چرتين
|
24 ژوئن 1982
|
|
سايوز تي-11
|
هند
|
راكش شارما
|
2 آوريل 1984
|
|
سايوز تي ام -3
|
سوريه
|
محمد آچمد فريس
|
22 ژوئيه 1987
|
|
سايوز تي‌ام-5
|
بلغارستان
|
الكساندر الكساندرف
|
6 ژوئيه 1988
|
|
سايوز تي‌ام-6
|
افغانستان
|
عبدلاحد محمند
|
29 اوت 1988
|
فضانورد كوبايي كه در اين برنامه در سال 1980 به فضا رفت، اولين انسان با نژاد افريقايي بود كه موفق به سفر به فضا شد.
|
|
شهرك ستارگان
مركز آموزش فضانوردي گاگارين، كه در ابتدا يكي از تسهيلات سري نيروي هوايي اتحاد جماهير شوروي بو، تنها مدرسه فضانوردي روسيه است. اين مدرسه در جنگل‌هاي سرسبز شمال مسكو پنهان شده و در مطبوعات روسيه تحت عنوان زوزدني گورودوك (شهرك ستارگان) شناخته مي‌شود.
با شكل‌گيري برنامه‌هاي فضايي سرنشين‌دار در اتحاد جماهير شوروي در اواخر دهه 50 ميلادي، ايجاد مركزي براي آموزش فضانوردان احساس مي‌شد.در آن زمان، كميسيون مخصوصي در نيروي هوايي، كه آن را يكي از پزشكان ارتش رهبري مي‌كرد، بيش از 200 خلبان جنگنده را براي گذراندن آزمايش‌هاي اوليه براي فضانورد شدن مناسب تشخيص داد. از اين گروه، 20 نفر پس از پشت سر گذاشتن آزمايش‌هاي پزشكي انتخاب شدند. اين بيست نفر اولين گروه فضانوردان روسيه را تشكيل دادند. پس از تشكيل گروه، نياز به مركزي دائمي براي آموزش آنان جهت آمادگي براي انجام فعاليت‌هاي خاص فضانوردي كه در آن زمان هنوز كاملا مشخص هم نبود احساس شد. اين مركز دائمي آموزش هوانوردي مي‌بايست به اندازه كافي به مراكز كليدي صنايع فضايي شوروي در اطراف مسكو نزديك، و در عين حال از زندگي روزمره شهرنشيني به اندازه كافي دور مي‌بود. با اين شرايط، منطقه‌اي در شمال مسكو انتخاب شد. راي رسمي تاسيس مركز آموزش خلباني در 11 ژانويه 1960 امضا شد. فضانوردان آينده و اعضاي خانواده‌هاي آنها در اوايل ژوئن 1960 به اين مركز منتقل شدند.
اين مركز در ابتداي تاسيس شامل دو بخش، يكي براي آموزش و ديگري مخصوص پرسنل نظامي و غيرنظامي و نيز اسكان فضانوردان و خانواده آنها بود. اين مركز كم‌كم توسعه پيدا كرد و به تجهيزات و ابزار مورد نياز براي آموزش خلبانان براي فضانورد شدن مجهز شد.
|
|
|
مدول آموزشي براي ايستگاه فضايي مير در مركز آموزشي فضانوردي گاگارين در شهرك ستارگان
|
در خلال جنگ سرد، شهرك ستارگان نمايش قدرت و تبليغ خوبي براي شوروي بود. با از هم‌پاشيدگي اتحاد جماهير شوروي، شهرك ستارگان براي بهبود و توسعه زيرساختارها با مشكلات مالي و نيز چالش‌هاي جديدي براي انطباق با وضعيت جديد اقتصادي اين كشور (اقتصاد بازار آزاد) مواجه شد. ولي در مدت زماني نه چندان دراز، فضانوردان امريكايي و دست‌اندركاران برنامه‌هاي فضايي ايالات متحده به اين شهرك وارد شدند و با استفاده از امكانات اين شهرك به پشتيباني از برنامه‌هاي پرواز شاتل به ايستگاه‌هاي مير و فضايي بين‌المللي پرداختند.
تسهيلات كنوني شهرك ستارگان به قرار زير است:
- ماك‌آپ تمام اندازه فضاپيماهاي مهمي كه در شوروي سابق توسعه پيدا كرده است، از سايوز گرفته تا بوران و نيز تسهيلات مداري مير و ايستگاه فضايي بين‌المللي و ساير تسهيلات و ايستگاهها كه بر اساس زمان وجود، در سرسراي اصلي مركز به صورت هم زمان قرار گرفته، يا جايگزين هم شده‌اند.
- استخر آبي براي ايجاد يا شبيه‌سازي حالت بي‌وزني در اين مركز وجود داشت كه براي آموزش ماموريت‌هاي خارج از فضاپيما (راه‌پيمايي فضايي) مورد استفاده قرار مي‌گرفت. اين استخر در سال 1980 با آزمايشگاه آبي بزرگتري كه قادر به جا دادن يك مدول فضايي 20 تني بود، جايگزين شد. اين استخر 12 متر عمق، 23 متر قطر و 5.000 متر مكعب ظرفيت دارد.
- براي شبيه‌سازي حالت بي‌وزني، در اين مركز از هواپيماهاي ميگ-15 يوتي‌آي، تي‌يو-104 و بعدها آي‌ال-76 ام‌دي‌كي، با حجم داخلي 400 مترمكعب استفاده شده است.
- دو سانتريفيوژ در اين مركز وجود دارد. سانتريفيوژ بزرگ تي‌اس‌اف-18 و سانتريفيوژ كوچكتر تي‌اس‌اف-7 كه هر دو براي شبيه‌سازي وجود نيروي جي در طول برخاستن راكت از زمين استفاده مي‌شوند.
- آسمان‌نمايي كه توانايي به تصوير كشيدن نزديك به 9000 ستاره را داراست.
|
|
فعاليت‌هاي انجام‌شده در توسعه پروازهاي عمومي
در اواسط دهه 60، سخن‌هايي از سفرهاي فضايي مردم، در سناي ايالات متحده و بعضي محافل ديگر به‌ميان رفت اما بحث‌هاي جدي در اين خصوص درنگرفت. در سال‌هاي نخست دهه هشتاد ميلادي كه درباره ايستگاه بين‌المللي فضايي مطالعه و تحقيق صورت مي‌پذيرفت، در رابطه با استفاده‌هاي متفاوت از اين ايستگاه، توسعه سفرهاي فضايي براي عموم مردم و سفرهاي فضايي خصوصي يا تجاري نيز پيشنهاد شد.
در همان زمان، ناسا تصميم گرفت كه مردم عادي براي يك بار هم كه شده شانس خود را در پرواز با شاتل فضايي امتحان كنند. در 23 دسامبر سال 1983 بيانيه‌اي از سوي ناسا در دفتر ثبت دولت فدرال اين كشور به چاپ رسيد كه در آن آمده بود كه ناسا قصد انتخاب شخصي را به عنوان مسافر با شرايط مناسب و سلامتي كافي جهت مسافرت با شاتل فضايي دارد. اين برنامه، برنامه شركت در پرواز فضايي نام داشت و با برنامه‌هاي معلم در فضا و خبرنگار در فضا آغاز شده بود. 11000 نفر براي اين سفر تقاضانامه فرستادند. در 27 اوت 1984، رونالد ريگان، رئيس جمهور وقت ايالات متحده اعلام كرد شارون كريستا مك‌آليف كسي است كه براي اين برنامه انتخاب شده است و به عنوان اولين شهروند عادي اين كشور به فضا خواهد رفت.
كمي بيش از يك سال بعد، در تاريخ 24 اكتبر 1985، ناسا اعلام كرد كه يك خبرنگار را هم در آينده به فضا خواهد فرستاد. ناسا تقاضانامه‌هاي زيادي از داوطلباني دريافت كرد كه گمان مي‌كردند مي‌توانند از استعداد خبرنگاري خود در جهت ارتباط برقرار كردن بين سفر فضايي كه انجام خواهند داد و مردم عادي كه تا به حال چنين تجربه‌اي را نداشته‌اند، استفاده كنند. در نهايت، يك هنرمند نيز براي فرستادن به فضا پيشنهاد شد. اين برنامه‌ها براي توسعه سفرهاي فضايي براي عموم مردم بود، با اين تفكر كه فضا بايد به روي كساني غير از دانشمندان و كاوشگران گشوده شود.
در ژانويه 1986، شاتل فضايي چلنجر كه حامل معلم انتخاب شده، كريستا مك اوليف بود، كمي پس از برخاستن منفجر شد. اين پايان برنامه شركت مردم عادي در پروازهاي فضايي ايالات متحده بود. سانحه چلنجر فضانوردان و نيز ناوگان فضايي امريكا را براي دو سال و نيم خانه‌نشين كرد و البته همين موضوع باعث شد مسئله ايمني در شاتل‌ها و فضاپيماها بيشتر مورد توجه قرار گيرد.
|
|
|
آخرين اعضاي خدمه شاتل چلنجر
|
پس از پايان جنگ سرد در سال 1991، باز هم توجه به اين سو جلب شد. رقابتي كه در خلال جنگ سرد بين دو قدرتِ صاحب فناوري آن دوران، ايالات متحده و شوروي سابق، وجود داشت، باعث پيشرفت‌هاي بزرگ در صنعت هوافضا شده بود. هم ايالات متحده و هم اتحاد جماهير شوروي تا آن زمان قيمت زيادي بابت جنگ سرد پرداخته بودند. حجم وسيعي از اطلاعات ايجاد و زمينه‌هاي جديدي در علوم و فناوري شكوفا شد. فناوري غول‌آسايي كه تا امروز هيچيك از كشورهاي صاحب فناوري نتوانسته‌اند با آن رقابت كنند از همين دوران سرچشمه گرفت. بسيار غير منطقي و نامعقول بود اگر فناوري نظامي و غيرنظامي فضايي كه تا آن زمان ايجاد شده بود به حال خود رها مي‌شد و استفاده مطلوب و مقرون به صرفه‌اي از آن صورت نمي‌گرفت. اين فناوري و سرمايه عظيم بايد به نحوي مطلوب توسعه پيدا مي‌كرد و به نحو مطلوب‌تري نيز در اختيار مردم قرار مي‌گرفت، به طوري‌كه مردم در فعاليت‌هاي فضايي سهيم و شريك شوند.
دولت روسيه به عنوان اولين كشوري كه پرواز فضايي سرنشين‌دار انجام داد و يكي از دو كشوري كه تا آن زمان قادر به انجام اين كار بودند فعاليت‌هاي خود را در اين خصوص آغاز كرد. سازمان فضايي تازه تاسيس اين كشور، آركي‌آ، كه پس از فروپاشي شوروي سابق و انحلال برنامه‌هاي فضايي اين كشور شكل گرفته بود، براي دوام و ادامه برنامه‌هاي فضايي خود به شدت با كمبود بودجه مواجه بود. اين امر تلاش‌ها و برنامه‌هاي بزرگ روسيه از جمله ماموريت‌هاي ماه و يا مشاركت در ساخت ايستگاه بين‌المللي فضايي را با مشكلات زيادي مواجه كرده بود. آركي‌آ فناوري و پايگاه‌هاي پرتاب به جا مانده از برنامه‌هاي فضايي شوروي را براي ادامه فعاليت‌هاي خود به كار گرفت. اين سازمان كنترل برنامه‌هاي فضايي غيرنظامي روسيه را به دست گرفت و آنها را متمركز كرد، كه پروازهاي فضايي غيرنظامي سرنشين‌دار و بي‌سرنشين از آن جمله‌اند.
مشكلاتي كه در دهه نود به دولت روسيه هجوم آورده بود، سازمان فضايي اين كشور را بر آن داشت تا به دنبال راه‌هاي ديگري براي سرپا نگه داشتن و ادامه برنامه‌هاي فضايي اين كشور باشد. اين امر موجب شد اين سازمان نقش رهبر را در پرتاب ماهواره‌هاي تجاري و نيز گردشگري فضايي به عهده گيرد.
در آخرين سال‌هاي قرن پيش، سازمان فضايي روسيه اولين اعلان عمومي براي انجام پرواز فضايي تجاري يا خصوصي را صادر كرد.
|
|
پروازهاي فضايي سرنشين‌دار تجاري
پروازهاي فضايي به دو دسته دولتي و تجاري تقسيم مي‌شوند. دسته اول را دولت‌ها براي مقاصد گوناگون از مخابرات گرفته تا سنجش از دور و يا تحقيقات علمي خود انجام مي‌دهند. چنانچه اين پرتاب را بخش خصوصي به انجام رساند و يا دولتي براي شخصي حقيقي و يا دولتي ديگر در ازاي دريافت وجه به انجام رساند، پرتاب، تجاري محسوب مي‌شود.
پرتاب تجاري خود به دو دسته بي‌سرنشين و سرنشين‌دار تقسيم مي‌شود. هم‌اكنون، در بخش بي‌سرنشين، بسياري از پرتاب‌ها را شركت‌هاي خصوصي براي سازمان‌هاي دولتي به انجام مي‌رسانند. بخش تجاري برنامه‌هاي فضايي ايالات متحده، در سال 1984، با تصويب سند پرتاب‌هاي تجاري فضايي، راه‌اندازي شد. در اين سند آمده است، شهروندان ايالات متحده، پيش از انجام يا هدايت پرتاب موشك خود، نياز به به دست آوردن گواهينامه دارند. تنها استثنا در مورد پرتاب‌هايي است كه توسط/براي دولت انجام مي‌شود (مانند ناسا يا نيروي هوايي ايالات متحده).
چنانچه پرتاب تجاري حامل انسان باشد، پرواز فضايي سرنشين‌دار تجاري محسوب مي‌شود. در اين نوع، بخش دولتي يا خصوصي در ازاي دريافت وجه، فضانوردان دولتي يا شخصي را به فضا مي‌فرستند. به عنوان مثال دولت روسيه فضانوردان ايالات متحده را با دريافت 21 ميليون دلار با استفاده از فضاپيماها و بهره‌گيري از تسهيلات پرتاب خود به ايستگاه بين‌المللي فضايي مي‌برد. اين مبلغ براي مسير رفت و برگشت دو برابر (42 ميليون دلار) مي‌شود.
هم‌اكنون علاقه‌مندي رو به‌رشدي براي فضاپيما و پروازهايي كه شركت‌هاي تجاري و يا حتي افراد حقيقي (شخصي) هزينه آن را تقبل مي‌كنند، وجود دارد.
|
|
گردشگري فضايي
گردشگري فضايي، پرواز فضايي شخصي و براي اهداف خصوصي يا شخصي است. گردشگري فضايي را مي‌توان عرصه جديدي در صنعت گردشگري دانست.
در اين بخش، پروازهاي زيرمداري سرنشين‌دار تا چند سال آينده ميسر خواهد بود. هم‌اكنون چند شركت خصوصي در دنيا در حال توليد فضاپيماي مناسب انجام اين پروازها و راه‌اندازي سفرهاي زيرمداري هستند. قيمت بليت چنين سفري در ابتدا بالا خواهد بود ولي به مرور، با توجه به رقابتي كه در بازار آن پيش‌بيني مي‌شود، افت خواهد كرد.
|
|
|
پروازهاي مداري سرنشين‌دار در ابعاد گسترده در مراحل بعدي ميسر خواهد شد و پيش‌بيني مي‌شود كه اين بخش از پروازهاي فضايي تجاري نيز با سرعت پيشرفت كند. هم‌اكنون سازمان فضايي روسيه دراين بخش به داوطلبان خدمات ارائه مي‌كند. اين سازمان در ازاي دريافت وجه از شهروندان داوطلب، از هر كشوري كه باشند، سفر به فضا و اقامتي چند روزه در ايستگاه فضايي بين‌المللي را براي آنها فراهم مي‌كند. با وجود قيمت بسيار بالاي اين پروازها (20 تا 25 ميليون دلار امريكايي) جذابيت آن به حدي است كه تمام پروازها تا سال 2009 رزرو شده است. گردشگران فضا بايد پيش از پرواز، چند ماه در شهرك ستارگان روسيه آموزش‌هاي لازم را دريافت كنند و از نظر جسمي و روحي نيز براي پرواز صلاحيت داشته باشند.
جذابيت‌هاي گوناگوني را مي‌توان براي گردشگري فضايي برشمرد؛ از تماشاي منظره زمين و ستارگان در فضاي لايتناهي گرفته تا تجربه بي‌وزني و انجام كارهاي متفاوت در اين حالت. صنعت گردشگري فضايي هم‌اكنون با ساخت فرودگاه‌هاي فضايي در چند نقطه جهان در حال شكل‌گيري است. هم‌اكنون فرودگاه‌هايي در چند ايالت امريكا (نيو مكزيكو، فلوريدا، ويرجينيا، آلاسكا)، سوئد (اسرانگ)، ويسكانزين و نيز سنگاپور و امارات متحده عربي در حال شكل‌گيري است.
|
اداره هوانوردي فدرال ايالات متحده، كه در سال 2005 اولين سري از قوانين مدون در خصوص گردشگري فضايي را منتشر كرد، بر اساس آمار پيش بيني كرده است گردشگري فضايي تا پيش از سال 2021، مي‌تواند بيش از 1 ميليارد دلار در سال درآمد داشته باشد. بنا بر اعلام اين اداره، بيشترين سهم بازار در حال پيدايش، پروازهاي زيرمداري با پتانسيل 15000 مسافر و 700 ميليون دلار درآمد در سال خواهد بود. پروازهاي مداري مي‌تواند تا 60 مسافر و توليد 300 ميليون دلار در سال را دربرگيرد.
|
|
نخستين گردشگران فضايي جهان
در دهه 80 ميلادي، چهل درصد از بزرگسالان، يعني چيزي در حدود 80 ميليون نفر از مردم ايالات متحده، آرزو داشتند به فضا سفر كنند. تحقيقات نشان داده است كه در ژاپن و ايالات متحده در سال‌هاي اخير ده‌ها ميليون تن از مردم در هر كشور علاقه داشته‌اند به فضا بروند و حاضر بوده‌اند در اين راه پول خرج كنند. در تحقيقي كه در همين خصوص، در سال 1381 در تهران انجام شد، بيش از 80 درصد از تهراني‌ها به اين موضوع اظهار علاقه‌مندي كردند. بزرگترين مانعي كه اغلب مردم به آن اشاره مي‌كنند هزينه سفر است.
از ابتداي عصر فضا، كه از 4 اكتبر 1957 با پرتاب اولين ماهواره ساخت بشر آغاز شد، تاكنون بيش از 450 نفر به فضا رفته‌اند اما از بين آنها تنها چند نفري افراد عادي بوده‌اند و بقيه را فضانوردان و دانشمندان تشكيل مي‌داده‌اند.
اولين مسافر فضايي غير دولتي، بايرون لينبرگ، از پژوهشگران دانشگاه ام‌آي‌تي بود كه در سال 1983 پروازي با شاتل به فضا داشت.
تا قبل از انهدام ايستگاه فضايي مير، دو نفر غير از دانشمندان و فضانوردان حرفه‌اي به اين ايستگاه سفر كردند. در دسامبر سال 1990، تويوهيرو آكي‌ياما، خبرنگار 48 ساله ژاپني براي مأموريت يك هفته‌اي، با هزينه 12 ميليون دلار، به مير فرستاده شد. به اين ترتيب، او اولين خبرنگار در جهان شد كه به فضا رفته است. پس از او هلن شارمن 27 ساله در سال 1991 به مير پرواز كرد. او كه نه يك فضانورد كه شيمي‌داني انگليسي بود پس از برنده شدن در مسابقه‌اي كه بانك نارودني مسكو در لندن، ترتيب داده بود و با فايق آمدن بر 13000 رقيب به فضا رفت. هزينه 10 ميليون دلاري سفر 8 روزه شارمن را بيمه‌گر پروژه و بقيه را بانك نارودني پرداخت كرد.
|
|
|
دنيس تيتو، اولين گردشگر فضايي جهان
|
|
|
اما غير از اين افراد خوش‌شانس كه بدون پرداخت وجه شخصي و بدون اينكه فضانورد، محقق، دانشمند و يا فرد سياسي باشند، شانس رفتن به فضا برايشان فراهم شد، تاكنون پنج نفر از بين شهروندان عادي جهان به فضا سفر كرده‌اند. اين پنج نفر كه هزينه سفرشان را خود پرداخته و با ميل و رضاي شخصي به اين اقدام دست زدند، نخستين گردشگران فضايي جهان و گشاينده‌گان دروازه‌هاي اين عرصه جديد محسوب مي‌شوند.
دنيس تيتو اولين فرد از اين كره خاكي است كه با هزينه شخصي به عنوان گردشگر به فضا سفر كرد. وي كه تاجر لوس‌انجلسي ايتاليايي‌الاصل است، پس از اينكه آمادگي رفتن به فضا را در خود و شرايط سازمان فضايي روسيه را در حمل مسافر به فضا مناسب ديد، اقدام كرد. ناسا شرايط پرواز مسافر شخصي با شاتل فضايي را نداشت، ولي دولت روسيه حاضر بود در ازاي اخذ وجه اين كار را انجام دهد. در زماني كه وي براي رفتن به فضا اقدام كرد ايستگاه فضايي مير پابرجا بود و وي شخصاً دوست داشت به مير پرواز كند، در ابتداي امر هم برنامه او براي رفتن به مير تنظيم شده بود ولي با انهدام مير وخارج شدن از رده ايستگاه‌هاي فضايي اين برنامه منتفي و قرار شد كه تيتو به ايستگاه فضايي بين‌المللي پرواز كند. پس از طي مراحل مختلف و ملاحظات لازم، در ژانويه سال 2001 دنيس تيتو، قرارداد سفر فضايي خود را امضا كرد.
|
تيتو پيش از پرواز به فضا به شهرك ستارگان رفت و در آنجا مجموعاً در حدود 800 ساعت آموزش ديد. آموزش‌هاي وي درباره برنامه‌هاي حياتي از جمله خدمات اورژانس، ، تمريناتي در وضعيت شبيه‌سازي حالت بي‌وزني و جاذبه صفر، آشنايي با سيستمهاي مهندسي و نيز تمريناتي در زمينه خانه‌داري جهت انجام امور شخصي در ايستگاه فضايي بود. ماهيت پرواز تيتو با ساير پروازهايي كه تا آن زمان انجام مي‌گرفت تفاوت داشت، او نه يك فضانورد بلكه يك شهروند معمولي محسوب و بنابراين آموزش‌هاي وي متناسب با نوع و ماهيت سفرش انجام مي‌شد. آموزش‌هاي دامنه‌دار او، وي را براي انجام بسياري از كارهاي متنوع آماده كرده بود.
در 28 آوريل 2001، 40 سال پس از اولين پرواز فضايي بشر، اين تاجر لوس‌آنجلسي در سن 59 سالگي، با فضاپيماي روسي سايوز از پايگاه بايكونور قزاقستان به ايستگاه فضايي بين‌المللي پرواز كرد و به مدت هشت روز در فضا به سر برد. تيتو مي‌گويد اين بهترين تجربه‌اي بوده است كه تا به حال در زندگي‌اش داشته است.
دومين فردي كه براي گردش به فضا رفت، مارك شاتل‌ورث است. وي كه تاجر ميليونري اهل آفريقاي جنوبي است اولين فرد از قاره سياه است كه به فضا سفر كرد. مارك، در كپسول سايوز در 25 آوريل سال 2002، از پايگاه بايكونور در قزاقستان به ايستگاه فضايي بين‌المللي پرواز كرد. فضاپيماي حامل شاتل‌ورث 28 ساله، پس از دو روز به ايستگاه فضايي رسيد و وي يك هفته در اين ايستگاه به سر برد. سفر ده روزه شاتل‌وورث، 20 ميليون دلار برايش آب خورد.
سومين فضاگرد دنيا، گرگوري السن 60 ساله، دانشمند و تاجر امريكايي‌ست. وي در 30 سپتامبر 2005، با فضاپيماي سايوز به طرف ايستگاه فضايي بين‌المللي پرواز كرد. اولسن نيز كه مانند دو گردشگر قبلي، 20 ميليون دلار براي اين سفر خارق‌العاده پرداخت كرده بود، پس از اقامتي ده روزه در ايستگاه فضايي بين‌المللي، به زمين بازگشت. به گفته خود او، اين سفر نه تنها ارزش اين قيمت را داشته بلكه هم‌اكنون او بيشتر مايل است كه چنين تجربه‌اي را دوباره تكرار كند.
|
وي خاطره‌انگيزترين موضوع در سفر چند روزه‌اش را، شناوري در اطراف ايستگاه فضايي و تماشاي منظره زمين عنوان كرد. به عقيده او لحظه كنده شدن از زمين نيز، زماني كه راكت از زمين جدا مي‌شود، لحظه بسيار هيجان انگيزي بوده است. در طول اقامت در ايستگاه فضايي اولسن تجارب سفرش را با دانش‌آموزان از طريق برنامه راديويي در ميان مي‌گذاشت. اولسن در 10 اكتبر به زمين بازگشت.
اولسن نيز مانند دو گردشگر قبلي پيش از پرواز به ايستگاه فضايي براي آمادگي براي پرواز فضايي در شهرك ستارگان آموزش‌هاي لازم را دريافت كرد.
چهارمين گردشگر فضا و اولين زن فضاگرد، انوشه انصاري، است. وي در 18 سپتامبر 2006، مصادف با 27 شهريور 1385، با فضاپيماي سايوز از پايگاه بايكونور قزاقستان، سفر خود را به ايستگاه بين‌المللي فضايي آغاز كرد. فضاپيماي حامل وي دو روز بعد با موفقيت با ايستگاه فضايي بين‌المللي پهلوگيري كرد. انوشه انصاري، كه كارآفريني موفق مقيم ايالات متحده است، تجارب موفقي را در زمينه توسعه صنعت مخابرات و ارتباطات پشت سر گذاشته است. وي براي اين سفر، 20 ميليون دلار به سازمان فضايي روسيه پرداخت كرد.
خانواده انصاري به دليل مشاركت در چندين برنامه فضايي، از جمله حمايت مالي از مسابقه جايزه اكس (جايزه‌اي ده ميليون دلاري كه به سازنده اولين فضاپيماي خصوصي جهان تعلق گرفت)، مشاركت در ساخت و تجهيز فرودگاه فضايي در كشور امارات به منظور راه‌اندازي نخستين پروازهاي تفريحي زيرمداري در جهان و اختصاص جايزه‌اي براي ساخت اولين فضاپيماي خصوصي كه قابليت بردن انسان به ماه را داشته باشد، شهرت و اعتبار خاصي را در عالم صنعت فضايي جهان به دست آورده است.
انوشه نيز مانند فضاگردهاي قبلي، پيش از پرواز، چند ماه در شهرك ستارگان به سر برد و براي پرواز فضايي آموزش‌هاي لازم را دريافت كرد. انوشه انصاري پس از انجام آزمايش‌هايي نظير تاثير تشعشعات كيهاني بر بدن انسان و تحقيق در خصوص تحليل عضلاني فضانوردان در محيط فضا، پس از سپري كردن يك هفته در اين ايستگاه به زمين بازگشت.
|
|
|
|
|
انوشه انصاري، اولين زن گردشگر فضايي جهان
|
|
چارلز سيموني، ميلياردر مجاري‌الاصل امريكايي ، با سفر دو هفته‌اي خود به فضا، پنجمين گردشگر فضا شد. چارلز سيموني 7 آوريل 2007، به همراه دو فضانورد روسي با كپسول فضايي سايوز تي‌ام‌آ-10 از پايگاه بايكونور قزاقزستان به سمت ايستگاه بين‌المللي فضايي پرواز كرد. به اين ترتيب نام خود را در فهرست نخستين گردشگران فضا ثبت نمود. سيموني 58 ساله، 14 روز در فضا به سر برد و اين مدت را صرف انجام آزمايش‌هاي علمي، مشاهده زمين و انجام نشست‌هاي راديويي و تلويزيوني براي به اشتراك گذاشتن تجربياتش با مردم و دانش‌آموزان كرد. آزمايشات پزشكي براي سازمان فضايي اروپا و آزمايش دوربين‌هايي با قدرت آشكارسازي بالا براي سازمان كاوش‌هاي هوافضاي ژاپن از ديگر فعاليت‌هاي وي بود. سفر به فضا، 25 ميليون دلار امريكايي براي وي هزينه در برداشت.
برنامه سفر فضايي هر پنج فضاگرد را شركت گردشگري ماجراجويي‌هاي فضايي (اسپيس ادونچرز) واقع در آرلينگتون ايالت ويرجينياي ايالات متحده، با سازمان فضايي روسيه ترتيب داده است.
|
|
شرايط فيزيكي و بدني در فضا
سفر به فضا هيچ خطري براي سلامتي انسان ندارد. البته همواره الزامات پزشكي بايد درنظر گرفته شود و تجهيزات دارويي و پزشكي در زمره اولين ضروريات محسوب مي‌شود. در اين زمينه حداقل همان ميزان سختگيري و ملاحظه‌اي كه در اردوهاي قطب شمال و يا كوهنوردي‌هاي طولاني‌مدت به كار مي‌رود، لازم است. اما سفر فضايي در حالت كلي روي سلامت انسان تأثير منفي نمي‌گذارد. گواه اين مطلب، سلامت كامل فضانوردان قديم و جديد، مانند وضعيت خوب جسماني سناتور گلن است كه در سن 76 سالگي پرواز موفقي با شاتل فضايي انجام داد. وي كه در سلامت كامل به سر مي‌برد، هنوز هم دائماً با هواپيما پرواز مي‌كند.
تنها موردي كه در سفر فضايي ممكن است وجود داشته باشد حالت‌هاي (تهوع و سرگيجه) ناشي از حركت است كه به آن در اصطلاح فضازدگي مي‌گويند و حالتي شبيه به دريازدگي است كه با داروهاي معمول اين بيماري مي‌تواند برطرف شود.
|
|
قوانين مدون شده پروازهاي تجاري سرنشين‌دار
اداره هوانوردي فدرال (اف‌اي‌اي) امريكا، در دسامبر 2005، بيش از 120 صفحه قانون درباره پروازهاي فضايي منتشر كرد. اين قوانين كه در حقيقت آينده گردشگري فضايي را قانون‌گذاري مي‌كند، همه چيز، از استانداردهاي پزشكي گرفته تا آموزش‌هاي پيش از پرواز را در بر مي‌گيرد. پيش از سفر به فضا، كه به نوعي خارج از دنياي عادي ما است، شركت‌هاي گردشگري بايد شركت‌كنندگان در پروازهاي فضايي يا همان مسافران فضايي را از خطرات سفر آگاه كنند. مسافران هم بايد پيش از سوار شدن به فضاپيما، رضايت‌نامه كتبي بدهند.
در اين قوانين پيشنهاد مي‌شود از مسافران فضايي آزمايشات فيزيكي به عمل آيد، اما اين امر ضروري نيست. مگر اينكه بنا بر نظر اف‌اي‌اي نياز واضحي در اين زمينه احساس شود. همچنين مسافران بايد بدانند در موارد ضروري مانند از بين رفتن فشار داخل كابين، يا مشاهده دود يا آتش چه كاري انجام دهند، علاوه بر اين در مورد نحوه خارج شدن درست از وسيله نقليه آموزش‌هاي لازم را دريافت كنند. ضمناً خلبانان وسايل نقليه فضايي بايد گواهينامه خلباني از اف‌اي‌اي داشته باشند و نيز نشان دهند كه نحوه كاركردن با وسيله نقليه را به درستي مي‌دانند. هر يك از اعضاي خدمه بايد گواهينامه پزشكي مبتني بر يك سال پرواز داشته باشند و همچنين مطابق همين قوانين، وضعيت فيزيكي و ذهني اعضاي خدمه "بايد براي ايفاي نقش‌هاي وابسته به ايمني كافي باشد". طرح مذكور شامل خود مشخصات وسايل نقليه نمي‌شود اما خدمه بايد آگاهي پيدا كنند كه وسيله نقليه به مردم آسيبي نمي‌رساند.
قوانين ديگري كه پيش از تدوين اين قوانين وجود داشت، بخشي از فعاليت‌هاي فضايي بخش خصوصي مانند پرتاب‌هاي تجاري ماهواره‌ها را شامل مي‌شده است اما تا به امروز قانوني كه شامل حال پروازهاي فضايي خصوصي مردم شود، وجود نداشته است. طرح 123 صفحه‌اي اداره هوانوري فدرال، اولين قوانين مدون دولتي در اين خصوص است.
منبع : www.isa.ir/enc
|
|
مراجع
