جووانی بینیامی، رئیس کمیته بین المللی تحقیقات فضایی که مدال "بلیز پاسکال 2010" آکادمی علوم اروپا را به عنوان اولین دانشمند فضایی دنیا دریافت کرد در گفتگو با "مهر" در خصوص تازه ترین اخبار دنیای نجوم و فضا توضیحاتی ارائه کرد.
جووانی بینیامی (Giovanni Bignami) متولد 10 آوریل 1944، فیزیکدان ایتالیایی از ژانویه 2004 تا ژانویه 2007 رئیس کمیته مشورتی علوم فضا (SSAC) آژانس فضایی اروپا بود. از مارس 2007 تا آگوست 2008 به عنوان رئیس آژانس فضایی ایتالیا مشغول به کار شد. وی هم اکنون رئیس "کمیته بین المللی تحقیقات فضایی" (Committee on Space Research) است.
این پروفسور فیزیک دانشگاه پاویا در سال 2002 مدالMassey Award را از سوی انجمن سلطنتی انگلیس و کمیته بین المللی تحقیقات فضایی دریافت کرد. روز 5 نوامبر نیز آکادمی علوم اروپا در مراسمی که در آتن برگزار شد یکی از 6 مدال "بلیز پاسکال" 2010 را به این دانشمند برجسته اعطا کرد. این اولین بار است که در تاریخ اعطای این مدال علمی، یک دانشمند فیزیک نجوم آن را دریافت می کند.
بینیامی در بخش اول این گفتگو درباره مباحث مختلفی از جمله اعزام اولین روبات انسان نمای فضانورد به ایستگاه فضایی بین المللی در دهمین سالگرد حضور انسان در ISS تا نصب دستگاه "طیف نگار آلفا مغناطیس" سرن بر روی ایستگاه فضایی بین المللی و معضل زباله های فضایی سخن گفت.
سه شنبه دوم نوامبر (11 آبان) روزی ویژه برای ایستگاه فضایی بین المللی و در واقع دهمین سالگرد ورود انسان به ISS بود. به عنوان اولین سئوال بفرمایید آیا شرکای این ایستگاه (اروپا، آمریکا، روسیه، چین، ژاپن) و کمیته بین المللی تحقیقات فضایی (Cospar) این روز را جشن گرفتند؟
- جووانی بینیامی - Cospar برنامه های خاصی برای برگزاری جشن این روز نداشت. روی هم رفته می توان گفت که این سالگرد به اندازه کافی تئوریک و کمی مصنوعی است. در واقع بسیار دشوار است که بگوییم دقیقا 10 سال از عملکرد ایستگاه فضایی می گذرد. به طور حتم مسئله ای که ما می خواهیم آن را جشن بگیریم این است که ایستگاه فضایی سرانجام آماده شده است و اکنون می تواند به طور کامل مورد استفاده قرار گیرد. در واقع کمیته بین المللی تحقیقات فضایی می خواهد نتایج مرتبط با ایستگاه فضایی را جشن بگیرد اما ما 10 سال حضور انسان در این ایستگاه را به تمام فضانوردان تبریک می گوییم.
* در روزهای آینده یعنی چند روز بعد از دهمین سالگرد حضور انسان در ISS اولین روبات فضانورد وارد این ایستگاه خواهد شد. شما نتایج احتمالی حاصل از آزمایش این روبات را برای درک اینکه آیا روباتهای انسان نما قبل از انسان قادر به رفتن به مریخ هستند یا خیر را چگونه می بینید؟
من با اکتشافات روباتیک در فضا بسیار موافقم. اولین روبات انسان نمای فضانورد بسیار جالب است اما از نظر علم روباتیک، این روبات با روباتهایی که درحال حاضر در روی مریخ حرکت می کنند تفاوت چندانی ندارد
- من با اکتشافات روباتیک در فضا بسیار موافقم. هر چند باید بگویم که این اکتشافات از بیش از 10 سال قبل به طور کلی در مورد اکتشافات فضایی و به طور تخصصی در مورد اکتشافات سیاره ای آغاز شده اند. بنابراین، اولین روبات انسان نمای فضانورد بسیار جالب است اما از نظر علم روباتیک، این روبات با روباتهایی که درحال حاضر در روی مریخ حرکت می کنند تفاوت چندانی ندارد. به هر حال، بطور حتم این روبات یک گام بسیار بزرگ در عرصه اکتشافات روباتیک فضایی است اما در اکتشافات فضایی انسان کاری برای انجام دادن ندارد.
* به نظر شما آیا می توانیم ورود این روبات را به ISS آن هم دقیقا کمی پس از این سالگرد را به عنوان فازی نو و رنسانسی در سفرهای فضایی به رسمیت بشناسیم؟
- خیر. معتقد نیستم که این مسئله را بتوان به عنوان فاز جدیدی یا رنسانسی در تحقیقات فضایی نامید. به اعتقاد من، زمانی می توان فاز جدیدی از سفرهای فضایی را اعلام کرد که انسان به سفرهای فضایی خارج از مدار زمین بازگردد. از سال 1972 هیچ انسانی به فراتر از مدار زمین سفر نکرده است. بنابراین زمانی که این اتفاق روی داد می توان از آن به عنوان فاز جدیدی یاد کرد.
* حدود سه هفته قبل ISS به منظور اجتناب از برخورد با یک تکه زباله فضایی مجبور به جابجایی مدار شد. آیا در جامعه علمی بین المللی برای حل مشکل این زباله ها پروژه هایی برای مثال، کنترل ماهواره های خارج از سرویس یا پیدا کردن متدی برای پاک کردن فضا وجود دارد؟
از سال 1972 هیچ انسانی به فراتر از مدار زمین سفر نکرده است. بنابراین، زمانی که این اتفاق روی داد می توان از آن به عنوان فاز جدیدی یاد کرد
- این یک مشکل کلاسیک بسیار مهم است. واضح است که جامعه علمی بین المللی در مورد تکه های معلق در فضا بسیار نگران است اما به وضوح می توان دید که حل چنین مشکلی بسیار دشوار است. اولین کاری که می توان انجام داد عملیات پیشگیری است. بنابراین در تمام ماهواره هایی که ساخته می شوند باید یک برنامه ویژه طراحی شده باشد که پس از پایان ماموریت ماهواره، آن را از اتمسفر خارج کند. در حال حاضر این دستگاهها هم بر روی ماهواره های روسی، هم آمریکایی و هم چینی نصب می شوند. این ابزارها موجب می شوند که ماهواره ها در مدار منفجر شوند و با ایستگاه فضایی برخورد نکنند، اما متاسفانه جمع آوری تکه های حاصل از انفجار بسیار دشوار است چرا که این تکه ها با سرعت بسیار زیادی حرکت می کنند.
- شورای تحقیقات هسته ای اروپا (Cern) و آژانس فضایی اروپا (ESA) در یک همکاری مشترک دستگاه AMS (طیف نگار آلفا مغناطیس) را توسعه دادند. این دستگاه با آخرین پرواز شاتل به ایستگاه فضایی بین المللی حمل خواهد شد. به نظر شما AMS چقدر می تواند در مدت ماموریت خود در تحقیقات فضایی به ویژه در مقولاتی چون بیگ بنگ و کشف ذره عجیب مفید واقع شود؟
- همه ما امیدواریم که AMS با آخرین پرواز شاتل به مدار برود. همانطور که می دانیم پرواز اخیر شاتل به دلیل نقص فنی به تاخیر افتاده است که امیدواریم این مشکل به زودی حل شود. تمام شاتلها در دهه 70 طراحی شدند و بنابراین از یک فناوری بسیار قدیمی برخوردارند. بله. اگر دستگاه AMS موفق بشود به مدار برسد و در بخش خارجی ایستگاه فضایی نصب شود و اگر موفق شود ماموریت خود را آغاز کند انتظار داریم که اطلاعات بسیار جالبی به دست آوریم. هر چند متاسفانه در مداری قرار می گیرد که سازگاری بسیار کمی با آنچه که می خواهد انجام دهد دارد اما به هر حال این تنها راه ممکن است.
* آیا می توان گفت که AMS یک نمونه خوب از همکاریهای بین المللی در تحقیقات فضایی است؟
- بله، بی تردید می توان گفت که AMS یک نمونه خوب از همکاریهای بین المللی است اما اولین نمونه نیست. در واقع از 40 سال قبل که من در عرصه فضا کار می کنم تمام کارهایی که انجام داده ام در قالب همکاریهای بین المللی بوده است. پروژه AMS یک نمونه بسیار عظیم از یک همکاری خوب بین المللی است. برای مثال، ماموریت تلسکوپ فضایی فرمی که نام خود را از "انریکو فرمی" گرفته است و در حال حاضر برای تحقیقات نجومی پرتوهای گاما در مدار قرار دارد، یک همکاری جهانی بزرگ حداقل در ابعاد پروژه AMS است. بی تردید Cospar نیز نقش مهمی در سازماندهی این پروژه ایفا کرد به طوری که کمیته بین المللی تحقیقات فضایی عقاید جهانی را برای انجام تحقیقات و پروژه های فضایی بین المللی ارائه می دهد که این کار را در مورد پروژه AMS نیز انجام داد. لازم است که بار دیگر تکرار کنم که AMS تنها یکی از پروژه های بین المللی است که داریم. این پروژه هنوز ماموریت خود را آغاز نکرده است در حالی که ما پروژه هایی دیگری داریم که در حال حاضر در مدار قرار گرفته اند و در عرصه تحقیقات علمی انتظارات بسیاری از آنها می رود که یک نمونه از این پروژه ها همان رصدخانه فضایی پرتوهای گامای فرمی است. به طور حتم، این تلسکوپ، مهمترین دستگاهی است که به موازات تلسکوپ فضایی هابل در فضا حضور دارد. با این تفاوت که هابل یک تلسکوپ نوری است اما فرمی یک تلسکوپ پرتوهای گاما است.
زینب حسینی از سایت نجوم ایران
به نقل از مهر